به گزارش پایگاه خبری جامعه خبر، در چهارده کیلومتری جنوب شهر تهران، در زاویه‌ای از کوه ری یا بی بی شهربانو، کوه “طبرک” و در دامنه آن بیمارستان روانی امین آباد با قدمت بیش از ۱۰۰ سال واقع شده است. درسال ۱۳۱۸ همزمان با تأسیس کارخانه‌های سیمان در دامنه بی بی شهربانو، اولین کارخانه آجرنسوز(آرکو) همجوار بیمارستان احداث شد و در نزدیکی آن مجموعه کوچکی متشکل از ۷ خانه برای سکونت کارگران شکل گرفت که به “دهِ‌نسوز” یا “هفت‌دستگاه” معروف شد. سال ۱۴۰۱ این کارخانه به شهرک صنعتی شمس‌آباد منتقل شد اما روستا همچنان برجای مانده‌ است.

ابنیه باقی‌مانده از نقاره‌خانه، برج اینانج و گورستان سلطنتی دوران آل‌بویه، برفراز کوه طبرک با فاصله ۱۰۰ متر بالاتراز روستای نسوز قرار گرفته‌اند. این مقبره از دوره هخامنشی تا سالها بعد از ظهور اسلام در ایران، به عنوان گورستانی ویژه سران و شاید پادشاهان استفاده می‌شد. زرتشتیان اجساد مردگان را در بالای کوه رها کرده تا حیوانات وپرندگان از آنها تغذیه کنند؛ سپس استخوان‌ها جمع‌آوری و در برج‌هایی به نام استودان دفن و نگهداری می‌شد.

چشم‌انداز روستای نسوز

ویژگی منحصر به فرد روستای نسوز آن است که خانه‌ها بر روی بلندی و به صورت پلکانی ساخته شده، و کوچه‌هایی با شیب تند شما را به نزدیکی قله کوه و محل استودان‌گبرها یا مقبره‌اینانج سردار ایرانیِ دوره سلجوقی هدایت می‌کند. برج آجری دیده‌بانی یا نقارخانه با سازه‌ای به ارتفاع ۳متردر قله قرار دارد.

از فرازکنگره‌های استودان صحنه پهناوری از خانه‌های روستا، زمین‌های کشاورزی، کارخانه سیمان تهران، انبار چای و حتی پالایشگاه تهران مشاهده می‌شود. در واقع این روستا چهار محله دارد: نسوز، شیمیایی، چای و هفت‌دستگاه؛ هر یک از این محله‌ها درپی تاسیس کارخانه تولید مواد شیمیایی و انبار چای که امروزه به سرخانه نگهداری گوشت تبدیل شده، تشکیل شده‌اند.

رود باریک نشأت گرفته از قنات قدیمی‌ چهارجوب در وسط روستا جریان دارد. اگرچه اراضی کشاورزی و گندمزارهای طلایی، چشم انداز زیبایی در دامنه کوه به تصویر کشیده است؛ قدیمی‌های روستا می‌گویند باغات و اراضی دیگر مثل گذشته پربار نیستند.

معضلات تبدیل هفت‌دستگاه به هفتاد دستگاه

این روستا که از نظر ساختار تقسیمات کشوری قدمتی ۱۰۰ساله دارد، به گفته “میرمهدی میر بابازاده”، رئیس شورای آن، در سال ۹۵ حدود ۴۰۰ نفر جمعیت داشت و امروز بیش از ۱۲۰۰ نفر. وی می گوید: اهالی اقدام به ساخت و سازهای بدون مجوز کرده‌اند و هفت دستگاه امروز به ۷۰ دستگاه افزایش یافته؛ درحالی که بیش از ۷۰ درصد بافت مسکونی روستا فرسوده و نیازمند نوسازی است.

وی افزود: “با تصویب نشدن طرح‌هادی روستا، دهیاری اختیاری جهت تخریب و نوسازی ندارد. ما فقط اجازه فعالیت‌های عمرانی محدودی مثل آسفالت‌کردن، جدول‌کشی و نصب چراغ‌روشنایی در معابر را داریم آن هم با بودجه چند ده میلیون تومان که  کفاف امور عمرانی خود روستا را نمی‌دهد چه‌ برسد به نگهداری از چنین آثار تاریخی؛ حتی یکبار سعی کردیم نام نسوز را به اینانج تغییر دهیم اما گروهی با استدلال اینکه نام پادشاهان نباید بر روستاها باشد، اجازه این کار را ندادند.”

دهیار روستای نسوز در ادامه می‌گوید: “مدتها میراث فرهنگی مجوز ساخت یا نوسازی به خانه‌های پایین قلعه را نمی‌داد و تعدادی را هم تخریب کرد اما بازهم اهالی ساختمانهایی ساختند و بعدا مجوز گرفتند. استانداری و مراجع ذی‌صلاح هم اعتراض ما به این ساخت و سازها را نادیده گرفتند. فقط کار موفقی که توانستیم با همیاری شورا و اهالی انجام دهیم ساخت مجموعه ورزشی به نام قهرمان ووشوی ایران، “حسین اوجاقی” ‌است که کمتر کسی از آن باخبراست. در حال حاضر هم برای تامین هزینه نگهداری مجبور به اجاره دادن آن شده‌ایم.”

تعلل میراث فرهنگی شهرستان ری

در دوره قاجاریه برخی از آثار این منطقه غارت شد همچنین احداث کارخانه سیمان منجر به تخریب بیشتر آن شده است. براساس یک روایت محلی سالها قبل برخی اشیاء، تکه‌های پارچه و حتی سکه طلا از حفره‌ای زیرزمینی در این محوطه کشف و دزدیده شد که سارقان بازداشت شدند؛ یک باستان‌شناس که گلایه‌های بسیاری هم دارد در اینباره گفت: “میراث فرهنگی” در شهر ری تعطیل است و سالهاست که هیچ کار مناسبی درخصوص این آثار با ارزش انجام نمی‌دهد. احمد حمزه‌ای دکترای باستان شناسی و صاحب تالیفاتی درباره تاریخ شهرستان ری می‌افزاید: تنها اقدام اخیر سازمان، حفاری و بازسازی‌های محدود در منطقه “قلعه‌گبری” است. اغلب کاوش‌های منجر به کشفیات در زمان پهلوی انجام شده و آثار مکشوفه در آن دوره و هم در دوره معاصر در موزه ملی نگهداری می‌شوند.

چندساعت قدم زدن در روستای گردشگری نسوز پیوندهای پنهان با تمدن دیرینه و حس افتخار را در قلب هر ایرانی زنده می‌کند؛ به خصوص وقتی می‌بینی اهالی این روستا برخلاف سایر روستاهای ری، تمامی ایرانی هستند. اما آثار سوء مدیریت مثل زباله‌های رها شده در برخی نقاط، نبود سیستم حمل و نقل عمومی، شبکه فاضلاب، مدرسه، درمانگاه و مراکز فرهنگی، این منطقه را با استعداد تبدیل به یک قطب گردشگری ثروتمند در پایتخت به  یک روستای ناشناخته تبدیل کرده‌ است.

براساس تحقیقات میدانی، وزارت میراث فرهنگی و گردشگری می‌تواند با پنچ هزارمتر زمینی که در اختیار دهیاری این روستا برای تهاتر قرار دارد، اقدام به احداث مجموعه تفریحی، گردشگری و بومگردی کند و از طریق مناقصه برای جذب سرمایه‌گذار اقدام نماید؛ اما این کار را انجام نمی‌دهد. اهالی و شورای روستا هم نگران هستند اگر کار توسعه بومگردی را خود به عهده بگیرند با اولین کلنگی که به زمین بزنند؛ سازمان میراث به بهانه نظارت بر کشف احتمالی دفینه‌ها در محل حاضر و در روند اجرای پروژه‌ها مداخله و مشکلات بعدی ایجاد نماید.

به همین دلیل رونق گرفتن این روستای زیبا تحت‌الشعاع سازه‌های تاریخی آن ناممکن شده‌است و ساکنان روستا که برای بقای خود و خانواده به دنبال توسعه روستا هستند اغلب به اقدامات غیرقانونی در ساخت و ساز مبادرت ورزیده‌اند؛ از طرف دیگر با بی‌توجهی سازمان میراث فرهنگی، حفظ و مرمت این ابنیه ارزشمند نه فقط به تعویق بلکه به خطر نیز افتاده‌است.

انتهای پیام