ارتباط افراد جامعه با یکدیگر محلی برای بروز اختلافات و تعارض منافع است و همواره انسان‌ها برای زندگی در کنار یکدیگر لزوم وجود قوانین حاکم بر این ارتباطات را حس کرده‌اند. حقوق مدنی مجموعه‌ای از قوانین است که در اختلاف و تعارض‌های میان افراد جامعه نقش حاکمیت دارد.

این مجموعه قوانین از بدو تولد تا هنگام مرگ بر حقوق انسان‌ها حاکم است. در این مقاله در ابتدا پاسخ سوال حقوق مدنی چیست را داده و در ادامه به تاثیر حقوق مدنی در تحصیلات و آینده شغلی رشته های حقوقی اشاره خواهیم داشت.

تاریخچه حقوق مدنی

کلمه حقوق مدنی ترجمه شده از کلمه انگلیسی Civil Law بوده و ریشه این کلمه نیز به دوران امپراتوری روم باز می‌گردد؛ در دوران امپراتوری روم، قوانینی به منظور مدیریت روابط شهروندان با یکدیگر به کار گرفته شد که نام این قوانین jus civil (ژوس سیویله) می‌باشد.
اما حقوق مدنی در کشورهای دنیا به شکل کنونی بیشتر تحت تاثیر قانون مدنی فرانسه (کد ناپلئون) می‌باشند.

حقوق مدنی در ایران

قانون مدنی ایران که دارای ۱۳۳۵ ماده بوده و در سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۴ به تصویب رسیده است، مهمترین منبع حقوق مدنی در ایران است که با تکیه بر فقه مذهب تشیع و تاثیرپذیری از قانون مدنی در کشورهای فرانسه، سوئیس و بلژیک به تدوین رسیده است.
اما قانون مدنی تنها منبع حقوق مدنی ایران نیست و در کنار قانون مدنی، قانون امور حسبی (دارای ۳۷۸ ماده و تصویب شده در سال ۱۳۱۹) و قانون مسئولیت مدنی (دارای ۱۶ ماده و تصویب شده در سال ۱۳۳۹) نیز منابع حقوق مدنی در ایران هستند.

تقسیم بندی حقوق مدنی

حقوق مدنی بر اساس دایره اختیارات و موضوع بندی، به بخش های مختلفی تقسیم می‌شود و هر کدام از این بخش‌ها به زمینه‌ای از روابط و زندگی افراد جامعه حاکم است. در ادامه به بررسی تقسیم بندی‌های حقوق مدنی می‌پردازیم:

حقوق اشخاص

بر اساس حقوق مدنی، هر شخص در یک جامعه در تمامی طول عمر خود از زمان تولد تا مرگ دارای حقوق و تکالیفی می‌باشد؛ اشخاص از دید قانون به دو دسته اشخاص حقیقی (که انسان‌ها هستند) و اشخاص حقوقی (شرکت‌ها، موسسات و …) تقسیم می‌شوند و بر اساس نوع شخصیت دارای حقوق و تکالیف معینی هستند. اشخاص حقوقی در حقیقت گروهی از اشخاص حقیقی هستند که در کنار یکدیگر برای دستیابی به منافع و اهداف مشترک جمع شده‌اند و از دید قانون شخصیت گروهی شکل گرفته نیز بعنوان شخص حقوقی دارای حقوق و تکالیفی می‌باشد.
برخی از حقوق اشخاص بین اشخاص حقیقی و حقوقی مشترک می‌باشد مثل: حق برخورداری از نام، اقامتگاه، دارایی و …
و برخی از حقوق نیز بین اشخاص حقیقی و حقوقی مشترک نیست به‌عنوان مثال حق ازدواج که تنها مختص اشخاص حقیقی می‌باشد.

حقوق اموال

بخشی از قوانین حقوق مدنی که بر اموال اشخاص و مباحث مربوط به مالکیت و نقل و انتقال آن نظارت دارد حقوق اموال است؛
برای بررسی حقوق اموال باید تعریفی از کلمه مال داشته باشیم تا بتوانیم از دید حقوقی آن را بررسی کنیم.
در تعریف مال می‌توان گفت:
” هر چیز که بتواند نیاز مادی یا معنوی شخص را مرتفع نماید و قابل واگذاری و اختصاص دادن به یک شخص باشد، مال است.”
با توجه به تعریف فوق مال باید دارای خصوصیات زیر باشد:

• برای شخص مفید یا ضروری باشد؛
• نیاز مادی یا معنوی شخص را برطرف نماید؛
• باید قابل تخصیص به یک شخص باشد.

بنابراین اگر چیزی این سه خصوصیت را نداشته باشد مال محسوب نمی‌شود.

حق قراردادها و تعهدات

درون یک جامعه افراد با هم در تعامل هستند، با یکدیگر قراردادهایی می‌بندند و به تبع آن به طور مداوم نسبت به یکدیگر مسئولیت و تعهدی پیدا می‌کنند و این تعهدات و مسئولیت ها محل بروز اختلافات و تعارضات زیادی خواهد بود که حقوق مدنی وظیفه کنترل و حکمیت در این روابط و قرارادادها را بر عهده دارد.
حقوق مدنی تعیین کننده مسئولیت‌ها، تعهدات و نحوه اجرای آن، مدت زمان لازم الاجرا بودن یا رفع تعهد و … می‌باشد.
حق قراردادها و تعهدات به واسطه نیاز زیاد شهروندان به حاکمیت در چنین شرایطی و رفع اختلافات و تعارضات احتمالی، یکی از مهمترین مباحث حقوق مدنی است.

حقوق مسئولیت مدنی

بر خلاف توضیح بالا، گاهی اوقات مسئولیت هایی برای اشخاص ایجاد می‌شود که ناشی از قرارداد یا تعهد ذکر شده در قرارداد نیست اما بر عهده شخص است، مثلا تخریب دیوار همسایه بر اثر سهل انگاری هنگام تعمیر خانه؛ در چنین شرایطی قراردادی بین دو همسایه وجود ندارد اما شخص تخریب کننده موظف به پرداخت خسارت در حق شخص زیان دیده است که در چنین شرایطی الزام و تعهد پرداخت خسارت، خارج از قرارداد است.
به این نوع از حقوق مدنی، حق مسئولیت مدنی یا الزامات خارج از قرارداد می‌گویند.

حقوق خانواده

رابطه افراد درون یک خانواده با یکدیگر نیز نوعی از ارتباط درون جامعه است و مستلزم وجود قواعد و قوانینی است که این قواعد و قوانین نیز در حقوق مدنی تحت عنوان حقوق خانواده وجود دارد.
در این بخش از حقوق مدنی مباحث مختلف مرتبط با روابط خانواده بررسی شده که مهمترین موارد آن نکاح، طلاق، مهریه و تمکین می‌باشد.
این بخش از حقوق مدنی نیز به دلیل اهمیت بالای آن بسیار مورد توجه بوده است.

حقوق ارث و وصیت

در تقسیم بندی ذکر شده، آخرین بخش از حقوق مدنی مربوط به ارث و وصیت می‌باشد که مربوط به زمان مرگ انسان می‌باشد و مسائلی مانند نحوه تقسیم ماترک، نحوه عمل به وصیت و … را شامل می‌شود.
این بخش به عنوان آخرین قواعد و قوانین حاکم بر زندگی شخص می‌باشد.

موضوعات حقوق مدنی

حقوق مدنی از دید کلی دارای دو موضوع حقوق عینی و حقوق ذهنی می‌باشد که

• حقوق عینی مجموعه قواعدی است که لازم الاجرا بوده و ضمانت اجرایی دارد و اشخاص موظف به پیروی و اطاعت از آن هستند؛
• حقوق ذهنی که با عناوینی مانند حق فردی یا حق شخصی نیز از آن نام برده می‌شود، اختیاراتی است که به اشخاص داده شده است و لازم الاجرا نیست مانند حق اشتغال، حق رای و …

درس حقوق مدنی

به دلیل گستردگی مباحث حقوقی در جامعه و تفاوت در موضوعیت مسائل حقوقی، به مرور شاخه های مختلفی از حقوق (مثل حقوق تجارت، حقوق جزا و …)ایجاد شد و حقوق به نحوی تخصصی تر شکل گرفت.
حقوق مدنی یکی از بخش‌های مهم و اساسی در حقوق و قانون است که در تحصیلات دانشگاهی و آزمون های حقوقی از قبیل کارشناسی ارشد حقوق، آزمون وکالت، آزمون قضاوت و … نیز یکی از دروس اصلی و پایه ای به شمار می‌رود.
درس حقوق مدنی در دانشگاه به قسمت‌های ۸ گانه تقسیم می‌شود که در زیر به این قسمت ها اشاره شده است:

• حقوق مدنی ۱: اشخاص و محجورین؛
• حقوق مدنی ۲: اموال و مالکیت؛
• حقوق مدنی ۳: قواعد عمومی قراردادها؛
• حقوق مدنی ۴: الزامات خارج از قرارداد؛
• حقوق مدنی ۵: حقوق خانواده؛
• حقوق مدنی ۶: عقود معین ۱؛
• حقوق مدنی ۷: عقود معین ۲؛
• حقوق مدنی ۸: اخذ به شفعه، ارث و وصیتم.

همچنین درس حقوق مدنی تعهدات در دانشگاه برای برخی گرایش‌های تحصیلی وجود دارد که متشکل از دروس حقوق مدنی ۳، ۴، ۶ و ۷ می‌باشد.

حقوق مدنی در آزمون های حقوقی

رشته حقوق یکی از رشته های تحصیلی محبوب است که هر ساله جمع زیادی از افراد جامعه در آزمون های حقوقی تحصیلی و شغلی مانند آزمون کارشناسی ارشد حقوق، آزمون وکالت، آزمون قضاوت، آزمون سردفتری و … شرکت می کنند و در تلاشند با کسب رتبه خوب، آینده مناسبی را برای خود در این حوزه کسب کنند.

درس حقوق مدنی به واسطه ضریب بالا در آزمون های حقوقی (ضریب ۳) همواره درسی تاثیر گذار در پذیرش یا عدم پذیرش در آزمون بوده است و از همین رو تسلط بر آن می تواند تا حد زیادی داوطلب را پیش بیاندازد.

البته حجم مطالب و قوانین این درس زیاد است و می طلبد داوطلب شیوه صحیح مطالعه و تست زنی را یاد گرفته باشد تا بتواند به بهترین شکل ممکن از پس سوالات این درس بر بیاید.

همچنین شرکت در آزمون های آزمایشی برای سنجش میزان تسلط داوطلب بسیار کارامد خواهد بود.

جهت دریافت مشاوره و برنامه ریزی آزمون وکالت و دیگر آزمون‌های حقوقی توصیه می‌گردد از موسسات مشاوره و آموزش حقوق بهره مند شوید که یکی از موسسات فعال در این زمینه استاد آنلاین می باشد و به دلیل برخورداری از امکان مشاوره و آموزش به طور همزمان از اولویت بالایی بین داوطلبان برخوردار است.

استاد آنلاین بعنوان نخستین آموزشگاه مجازی تخصصی در زمینه رشته حقوق می‌تواند گزینه مناسبی برای علاقه مندان در مسیر آزمون باشد چرا که علاوه بر آموزش‌های تصویری، مشاوره و برنامه ریزی و آزمون آزمایشی نیز برگزار می‌نماید و داوطلب را از هر لحاظ مورد سنجش علمی قرار می‌دهد.

استاد آنلاین مرجع آموزش و برنامه ریزی تحصیلی رشته حقوق

استاد آنلاین موسسه آموزش حقوق و آزمون های حقوقی

۰۲۱۶۶۴۸۶۹۱۷